Oni se nalaze po celoj Evropi, a njihovoj savršenoj geometrijskoj lepoti možete se u potpunosti diviti samo iz vazduha.
Novi, racionalni način dizajniranja naselja poznatiji kao “zvezdani gradovi” tokom 16. i 17. veka bili su dragulj modernog doba, a dizajnirali su ih veliki umovi tog vremena.
Nauka o gradnji utvrđenja u obliku zvezde nastala je u Italiji tokom perioda renesanse. Visoki zidovi ustupili su mesto niskim bedemima, dok su široki zemljani kanali iskopani oko gradova sprečavali napadače da dođu do utvrđenja.
Ovaj stil vojne arhitekture imao je svoju zlatnu eru tokom 16. veka , kada su brojni delovi Evrope vodili gotovo neprekidne ratove.
Kako je vreme odmicalo, a vojna tehnologija napredovala, zvezdani gradovi su “zastareli”, ali su mnogi od njih u međuvremenu naseljeni.
Iako je spisak dugačak, izdvajamo neke od najlepših zvezdanih gradova koji se nalaze u Evropi, i koji su postali dom brojnim porodicama.
Nardun (Holandija)
Holandija je glavno odredište gradova u obliku zvezde. Holandski ustanak (Osamdesetogodišnji rat) vodio se između Holandije i Španije od 1566. do 1648. godine i ostavio traga na urbanom pejzažu zemlje u kojoj nema mnogo prirodnih utvrđenja.
Možda najupečatljiviji zvezdani grad u Holandiji je Nardun, koji se nalazi 20 kilometara istočno od Amsterdama. Do 2015. je bio posebna opština, kada se spojio sa gradovima Maudem i Busum, i formirao novu opštinu.
Danas se u njemu nalazi holandski muzej-tvrđava, Velika crkva iz 15. veka, ujedno i jedna od najstarijih crkava u Holandiji koja je preživela špansku invazjiu 1572. Jedna od znamenitosti je i Španska kuća, sagrađena u znak sećanja na žrtve masakra 1572, a danas služi kao muzej.
Bril (Holandija)
Grad Bril ima počasno mesto u holandskoj istoriji od 1572. kada su ga zauzeli “morski prosjaci”, poznatiji kao Gezi, što je bila prekretnica u holandskom ratu za nezavisnost.
Housden (Holandija)
Posle četiri decenije rekonstrukcije, Housden se može pohvaliti impresivnim i urednim bastionima. Do 19. veka prvobitna utvrđenja u ovom gradu su se gotovo raspadala, ali je lokalno stanovništvo 1960-ih godina pokrenulo uspešnu kampanju za vraćanje “starog sjaja”. Mapa stara 300 godina korišćena je kao nacrt da se mesto pretvori u prelepi grad koji je, pre pandemije, imao stotine hiljada posetilaca svake godine.
Vilemštat (Holandija)
Kažu da svaki od sedam bastiona ovoggradića predstavlja po jednu od sedam provincija koje su se ujedinile da bi oslobodile Holandiju od Španije u 16. veku, formirajući nezavisnu državu.
Burtane (Holandija)
Samo nekoliko metara od granice sa Nemačkom, grad-tvrđava izgrađena krajem 16. veka od 1851. godine pretvorena je u selo, sačuvavši svoj savršen oblik zvezde petokrake. Međutim, nikada nije postala naselje, a danas je ceo grad otvoren za posetioce kao muzej.
Palmanova (Italija)
Smešten u neposrednoj blizini italijanske granice sa Slovenijom, Palmanova je jedan od najbolje očuvanih zvezdanih gradova.
Nacrt tvrđave i zgrade su bili geometrijski savršeni. Putevi su bili pažljivo konstruisani i svaki deo grada je imao posebnu svrhu. Zamišljeno je i da svaki stanovnik ima jednaku količinu zemljišta. Ovaj grad je deo Uneskove svetske baštine.
Almeida (Portugalija)
Na severu Portugalije, blizu granice sa Španijom, ovaj grad se savršeno uklapa u svoje impozantne bedeme u obliku zvezde.
Elvas (Portugalija)
Na oko 200 kilometara od Lisabona, Elvas je bio uporište od sedam bastiona i dve tvrđave koje su vekovima čuvale istočnu granicu zemlje od napada Španije.
Iako mu nedostaju geometrijske linije, poput drugih zvezdanih gradova, okrečene kuće i položaj na brdu čine Elvas veoma slikovitim.
Nuf-Brizak (Francuska)
Još jedan zvezdani grad koji uživa status svetske baštine, kao deo čitave mreže tvrđava koje je stvorio Sebastjen le Pretr de Voben, najpoznatiji vojni inženjer Luja XIV. Dignut je iz temelja na francuskoj strani Rajne, nakon što je Francuska izgubila grad Brizak na suprotnoj obali reke.
Bio je namenjen za civilno-vojnu upotrebu, prateći savremena “uputstva” kako bi idealan grad trebalo da izgleda – sa osmougaonim dizajnom i ulicama raspoređenim u kvadratnu mrežu.
Karlovac (Hrvatska)
Ovaj šestougaoni zvezdani grad sagradili su Habzburzi 1579. godine kao tvrđavu, kako bi zaštitili svoju zemlju od Osmanlija. U 17. veku bio je sedam puta pod opsadom, svaka je bila neuspešna.
Iako su se moderna predgrađa razvila oko starog grada, skladna arhitektonska celina je očuvana. Karlovac je, osim po zvezdanom obliku, poznat i kao rodno mesto Nikole Tesle.
Da li ste znali?
Petrovaradinska tvrđava u Novom Sadu takođe ima oblik zvezde. Ideja za njen današnji izgled potiče upravo od francuskog vojnog arhitekte Vobena, samo što on tvrđavu nikada nije ugledao.
Naime, prema nepotvrđenim izvorima, idejni projekat je ukraden uz pomoć tadašnje špijunaže, a austrijski stručnjaci su ga primenili i modifikovali, navodi Visit Novi Sad.
Osnova kolosalne građevine imala je više naglašenih delova – Gornja tvrđava, Donja tvrđava na severu, odnosno Vaserštat, Hornverk na jugu, Mala tvrđava na ostrvu, odnosno Inselšanac, i Mostobran – Brukšanac.
Kao godina završetka Petrovaradinske tvrđave pominje se 1780, mada su neki radovi potrajali još nekoliko godina.
Postaje najsavremenija naoružana tvrđava Austrougarske monarhije. Prostire se na 112 hektara i ima “vodeni grad”, odnosno kanale između bedema koji su po potrebi punjeni vodom iz Dunava, i gornju tvrđavu, koja je danas turistička atrakcija.
Ova fortifikacija zauzima drugo mesto po veličini u Evropi. Veća od nje je samo tvrđava u Verdenu, ali je ona pretrpela znatna oštećenja u Prvom svetskom ratu. Kolosalno utvrđenje sa posadom je za tadašnju ratnu tehniku bilo neosvojivo, pa je nazvano “Gibraltar na Dunavu”.
Foto: YouTube / Albert Speelman; XL Creations; Google Earth
