Fenomen migracija prati čovečanstvo gotovo od njegovog postanka. Smenjivali su se kroz istoriju uzroci migracionih kretanja, njihov obim i dinamika, kao i pojavni oblici, ali dubok i značajan socijalni, demografski, kulturološki i ekonomski efekat ovog procesa ostao je prisutan.
Institut za razvoj i inovacije objavio je istraživanje “Troškovi emigracije mladih u Srbiji” i predstavio koliki gubitak se ostvaruje svakim odlaskom pripadnika mlađih generacija u emigraciju.
Srbija se već duži vremenski period suočava sa ozbiljnim demografskim problemima, pa je bilo potrebno precizno ustanoviti koje kategorije stanovništva i kakav to, pre svega, ekonomski efekat ima na državu. Tako, dok odlazak nekvalifikovanih radnika pod određenim uslovima može imati “neto pozitivan efekat, budući da će oni u razvijenim zemljama kreirati veću dodatu vrednost, biti efikasnije angažovani i značajno bolje plaćeni, što bi se najpre kroz doznake i eventualno investiranje, a potom i kroz stečene penzije blagotovorno odrazilo na privredu matične zemlje”, emigracija visokoobrazovanog stanovništva i kvalifikovanih radnika za posledicu ima isključivo negativne ekonomske i sociološke efekte.
A takvo stanovništvo dominira svojim udelom u emigraciji iz Srbije, pa i okolnih zemalja, tokom poslednje decenije.
Prema podacima OECD u periodu 2012-2016. iz Srbije je otišlo oko 245.000 ljudi, od kojih neki trajno a neki na sezonske, odnosno poslove po ugovoru. Prosečno je godišnje odlazilo oko 49.000 ljudi, od čega se 33.000 kasnije i vraćalo u zemlju. Trajno je iseljeno oko 15.700 lica, a dominantna zemlja odlaska je Nemačka.
Ako se uzme u obzir da društvo ulaže, u zavisnosti od stepena obrazovanja, od osam pa do preko 20 godina školovanja pojedinaca, njihov trajni odlazak preko granice to ulaganje ne samo da pretvara u trošak, već u direktno ulaganje u ekonomiju zemlje u koju ta osoba emigrira.
Studija “Troškovi emigracije mladih” pokazuje da je za školovanje mlade osobe u Srbiji, do diplomiranja na fakultetu, zaključno sa 2019. godinom, bilo potrebno uložiti približno 34.000 evra, dok je za doktorske studije taj prosek značajno veći. Uzevši to u obzir, ukupni troškovi obrazovanja lica koja napuštaju Srbiju u jednoj godini iznose od 960 miliona pa do 1,2 milijarde evra, u zavisnosti od njihove obrazovne strukture.
Uprošćeno rečeno, svaki radno aktivni stanovnik emigriranjem iz Srbije sa sobom u proseku odnese najmanje oko 19.500 evra nekog budućeg godišnjeg BDP koji je mogao biti ostvaren
Negativan ekonomski efekat ogleda se i u tome koliko bi oni mogli ekonomski da doprinesu da su ostali u svojoj zemlji, mereno u iznosima potencijalnog BDP-a. U socijalnom aspektu, sve veći odlazak mladih kao domino efekat negativno utiče na raspoloženje njihovih vršnjaka koji su ostali, jedan je od zaključaka studije.
Troškovi emigracije mladih i 3 ključna pitanja
1. Koliki je iznos prosečnog troška školovanja visoko-obrazovanog lica?
Rezultati dobijeni primenom navedene metodologije pokazuju da je u školovanje svake osobe od predškolskog uzrasta, preko osnovne i četvorogodišnje srednje do kraja akademskih studija koje su u proseku trajale pet godina i okončane su 2018. godine, uloženo oko 34 hiljade evra.
Troškovi srednjoškolskog obrazovanja koje je trajalo četiri godine i okončano 2018. godine iznosili su blizu 21 hiljade evra, dok su troškovi osmogodišnjeg osnovnog obrazovanja oko 13,5 hiljada evra.
Procenu troškova školovanja lica sa stečenom diplomom doktora nauka značajno otežava nedostupnost podataka po potrebnim strukturama. Na osnovu raspoloživih informacija dolazimo do grube aproksimacije od oko 55 hiljada evra prosečnog troška ukupnog školovanja jednog doktora.
2. Koliki je oportunitetni trošak u pogledu potencijalnog rasta BDP generisan godišnjom emigracijom stanovništva?
Dobijeni rezultati pokazuju da je direktno i indirektno, usled nemogućnosti da se godišnji odliv stanovništva spreči njihovim zapošljavanjem, generisan godišnji gubitak bruto dodate vrednosti u iznosu od oko 897,3 miliona evra što čini oko 2,1% BDP iz 2018. godine. Uprošćeno rečeno, svaki radno aktivni stanovnik emigriranjem iz Srbije sa sobom u proseku odnese najmanje oko 19.500 evra nekog budućeg godišnjeg BDP koji je mogao biti ostvaren.
3. Koji su i koliki pozitivni efekti migracionog toka na privredu Srbije?
Najznačajnija korist emigracionog toka jesu doznake. Doznake predstavljaju novac transferisan od strane lica koja su emigrirala ka njima bliskim licima u zemlji porekla. Njihov priliv poboljšava kvalitet života primaoca ali i značajno utiče na ekonomiju jedne zemlje kakva je Srbija.
Po visini učešća doznaka u BDP Srbija se nalazi u samom vrhu evropskih zemalja, tačnije uz Albaniju na prvom mestu, sa učešćem između 5% i 6% BDP.
Šire posmatrano, ukoliko pored doznaka radnika uzmemo u obzir i druge izvore kao što su ino-penzije, ostali lični transferi i dohodak od rada naših rezidenata od privremenih poslova u inostranstvu učešće u BDP se kreće oko 8%.
Poređenja radi priliv po osnovu stranih direktnih investicija (neto) u poslednje tri godine u Republici Srbiji u proseku je iznosio 6,3% BDP odnosno oko 2,5 mlrd. evra.
Vidi i: Kako izgleda pandemija iz vizure mladih
Foto: Mantas Hesthaven on Unsplash
