Žena koja je prva otkrila od čega se sastoji svemir nije dobila diplomu Kembridža samo zato što je žena

Sesilija Pejn-Gapoškin jedna je od najoriginalnijih naučnica koje je ova planeta ikada imala. Prva je utvrdila da se zvezde sastoje od vodonika i helijuma, ali njen revolucionarni zaključak isprva je odbijen jer se suprotstavljao naučnom mišljenju tog vremena.

Sesilija Pejn rano je shvatila da želi da se bavi naukom. Kao osmogodišnjakinja prepoznala je jednu vrstu orhideje samo na osnovu majkinih priča o italijanskoj rivijeri.

Kasnije se prisetila tog trenutka: “Prvi put sam osetila kako mi ‘preskače’ srce, osetila sam iznenadno prosvetljenje, neverovatno uzbuđenje. Mislim da je moj život počeo u tom trenutku”. Brojni naučnici osete posebno uzbuđenje kada uspeju da slože poslednji deo slagalice, kada teoriju povežu sa praksom.

Sesilija Pejn pohađala je privatnu školu kod gospođice Elizabet Edvards, odakle je ponela bogato znanje. Ali uprkos najboljoj učiteljici, škole u Engleskoj početkom 1900-ih godina bile su veoma stroge prema onima “otvorenog uma”.

Učenice koje su bile levoruke, poput Sesilije, bile su primorane da pišu desnom rukom, što je za buduću naučnicu bio težak i neprijatan proces.

View this post on Instagram

Women who have made history. Today we talk about Cecilia Payne’s, her mother refused to spend money on her college education, so she won a scholarship to Cambridge. • Cecilia Payne was the first person ever to earn a Ph.D. in astronomy from Radcliffe College, with what Otto Strauve called “the most brilliant Ph.D. thesis ever written in astronomy.” • Not only did Cecilia Payne discover what the universe is made of, she also discovered what the sun is made of (Henry Norris Russell, a fellow astronomer, is usually given credit for discovering that the sun’s composition is different from the Earth’s, but he came to his conclusions four years later than Payne — after telling her not to publish). • Cecilia Payne is the reason we know basically anything about variable stars (stars whose brightness as seen from earth fluctuates). Literally every other study on variable stars is based on her work. • Cecilia Payne was the first woman to be promoted to full professor from within Harvard, and is often credited with breaking the glass ceiling for women in the Harvard science department and in astronomy, as well as inspiring entire generations of women to take up science. #ceciliapayne #womenstories #womenempowerment

A post shared by Finanzas Mujeres (@finanzamujeres) on Aug 4, 2020 at 6:32pm PDT

Kada je došlo vreme za koledž, Sesilija Pejn se dvoumila između botanike i fizike, ali se na kraju odlučila za astronomiju. Tome je najviše, prema njenim rečima, doprineo njen profesor – astrofizičar Artur Edington.

Na prvoj godini studija na Kembridžu, prisustvovala je Edingtonovom predavanju gde je govorio o svojoj ekspediciji i testiranju Ajnšajnove teorije relativiteta kroz posmatranje zvezda u blizini pomračenja Sunca.

To predavanje zauvek joj je ostalo urezano u sećanje. Kasnije, dok je bila na postdiplomskim studijama, Sesilija Pejn je objavila svoj prvi akademski rad sa Edingtonom, kojeg je smatrala “najveličanstvenijim čovekom kojeg je imala čast da poznaje”.

Studiranje fizike na Kembridžu 1920-ih godina nije bilo perspektivno za jednu ženu. Sesilija je sedela sama jer joj nije bilo dozvoljeno da zauzima iste redove, poput njenih kolega muškaraca. Iako je 1923. godine ispunila sve uslove za sticanje diplome, nikada je nije dobila jer su žene na Kembridžu do 1948. godine dobijale samo “sertifikate”, piše Massive Science.

Ova restriktivna i seksistička politika ubila je Sesilijinu nadu o karijeri naučnice u Velikoj Britaniji, stoga je odlučila da se preseli u SAD. U to vreme na Harvardu nije postojao redovan postdiplomski program astronomije, ali je za Sesiliju intlektualna stimulacija i sloboda koju je imala u Americi delovala kao opijum. Odmah se bacila na posao, provodeći dane i noći u opservatoriji Harvarda.

View this post on Instagram

"Si estás seguro de tus datos, deberías defender tu posición." Cecilia Payne escribió esto al referirse a cuando se dejó convencer por los astrónomos Harlow Shapley (su director de tesis) y Henry Norris Russel de no publicar sobre la observación del efecto Stark en espectros estelares. El efecto Stark es la división de las líneas espectrales de átamos en presencia de campos eléctricos. Cecilia Payne lo detectó en espectros de estrellas calientes cuando era estudiante, pero no lo publicó. "Cedí ante la autoridad cuando yo creía que estaba en lo cierto", escribió. Es más conocida la historia de su tesis doctoral: una de sus conclusiones era que el Hidrógeno y Helio dominaban la composición del Sol y otras estrellas, pero Cecilia Payne la omitió después de su revisión por Russel, pues no era la idea dominante de la época. Años después, Russel mismo confirmó esa conclusión de la tesis de Cecilia Payne y la publicó dándole crédito. El astrónomo Otto Struve confirmó además la detección del efecto Stark en espectros estelares, y describió su tesis como "la más brillante jamás escrita en astronomía." Fotos: Smithsonian Institution, Schlesinger Library, Getty Images. Fuente: Richard Williams, January 1, 1925: Cecilia Payne-Gaposchkin and the Day the Universe Changed, in APS News, January 2015 (Volume 24, Number 1) https://www.aps.org/publications/apsnews/201501/physicshistory.cfm Y fuentes ahí referenciadas. #astronomia #astrofisica #astronomy #astrophysics #divulgacion #outreach #irya #sun #sol #stars #estrellas #hidrogeno #hydrogen #helium #helio #cecilia #payne #gaposchkin #ceciliapayne #ceciliapaynegaposchkin

A post shared by IRyA UNAM Campus Morelia 📡 (@iryaunam) on Jul 6, 2020 at 8:12pm PDT

Rad se isplatio i Sesilija Pejn je 1925. godine postala prva osoba koja je doktorirala astronomiju na Univerzitetu Harvard. U svojoj naučnoj tezi iznela je zaključak o zastupljenosti elemenata u zvezdanom spektru i opsegu zračenja koje emituju zvezde.

Rezultati njenog istraživanja pokazali su da se zvezde, a samim tim i svemir, prevashodno sastoje od helijuma i vodonika. Međutim, njen stav se kosio sa naučnim mišljenjem tog vremena, a to je da nema značajnih elementarnih razlika između zvezda, odnosno Sunca i planete Zemlje.

Astronom Oto Struve, direktor observatorije u Viskonsinu, kazao je da je njen rad “nesumnjivo najbrilijantnija naučna teza ikada napisana na polju astronomije”. Ipak, brojni istaknuti astronomi, među kojima je i direktor Univerziteta za opservatoriju Prinston Henri Noris Rasel, odbacili su Sesilijin rad kao nemoguć. Ali čak i njeni “najglasniji” kritičari kasnije su popustili nakon što su nezavisna osmatranja pokazala da je Sesilija Pejn ipak bila u pravu.

Revolucionarno otkriće ove naučnice danas je od velikog značaja za celo čovečanstvo.

Nakon doktorata Sesilija Pejn je dobila nekoliko manje prestižnih, slabo plaćenih istraživačkih poslova, s obzirom na to da ženama nije bilo dozvoljeno da uđu na Harvard akademiju.

Pogledaj i: Beograđanka prva žena na čelu njujorškog univerziteta

Svog supruga, Sergeja Gapoškina upoznala je 1933. na jednom sastanku u Getingenu. Brak je trajao četiri decenije, imali su troje dece. Zajedno su napisali gomilu knjiga o kosmosu.

Sesilija Pejn je 1956. godine postala prvi ženski profesor na svom fakultetu i prva žena koja je bila na čelu departmana na Harvardu.

View this post on Instagram

“Hepimiz yıldız tozuyuz. Bizler evrenin kendini bilmesi için bir yoluz.” Sagan’ın bu sözleri öncü gökbilimcilerin keşiflerine dayanıyor ve onların başında İngiliz-Amerikan gökbilimci, astrofizikçi Cecilia Payne var. 1925’te, 25 yaşındaki Payne yıldızların kimyasal yapısını keşfederek evreni ve kendimizi anlayış şeklimizi değiştirecekti. Ne var ki dönemin bilim dünyası kadınlar için çetindi. Şiirden ilham alan, bilime aşık bu genç kadının tezi hak ettiğini alamadı. 1919’da Cambridge’e burslu olarak girişinden beri kadın olması sorundu. Bir önceki neslin profesörleri yüksek eğitim peşinde koşan kadınların kısır kaldıklarını iddia ederdi, çok şey değişmemişti. Payne’e doktorası verilmiyor, dersleri listelenmiyor, maaşı araç gereç masrafı olarak geçiyordu. Birleşik Krallık’ta kalsa öğretmen olacaktı, ABD’ye göçtü. Harvard Yüksekokul Rasathanesi'nde yapılan araştırmalarla doktora alan ilk kadın oldu. Gelelim 1925’te, yayınlamak istediği çığır açıcı tezine… Yıldızların ağır elementlerden oluştuğu kabul edilen yıllarda bu genç kadın yıldız spektrumlarını inceleyerek bir anti-tez sundu; yıldızlar temelde en hafif iki elementten, hidrojen ve helyumdan meydana gelmekteydi. Meslektaşı Henry Norris Russel, onu tezini sunmamaya ikna etti. 1930’da ise araştırmanın üstüne kendisi kondu. Payne’in dahice tezi her şeye rağmen fark ediliyordu. Kariyerinde isminin silindiği başka çalışmalar olsa da o, ilklere imza atmayı hep başardı. 1938’te Gökbilimci unvanını aldı. 1956’da Harvard'daki ilk kadın profesör ve bölüm başkanı oldu. Payne 1975’te, bir meslektaş hatırına Cassiopeia A süpernovasının ilk görüntüsünü kanaviçe işlerken geliyor aklıma. Köşesine çekilmiş değildi. Bu büyük gökbilimci ömrünce gizemleri aydınlattı ve genç kadınları destekledi. Kendisine ait ‘Araştırma’ şiirinden mısralar ile anmak istiyorum onu: “Ey Evren, Ey Sevgili Kendimi sana verdim Ne altın için Ne şan Ancak aşk için. Çocuklarımız ölümsüz, Ben Anneyim.” . Yazar @dilala_er . #sürüdışı #ceciliapayne

A post shared by kakimli.com (@kakimlicom) on May 11, 2020 at 2:12am PDT

Dvadeset godina kasnije, 1976, Američko astronomsko društvo dodelilo joj je najviše moguće odlikovanje – Henri Noris Rasel, (koje nosi ime po onom astronomu koji je kritikovao njen doktorat), kao nagradu za životno delo u astronomskim istraživanjima.

Sesilija Pejn preminula je 1979. godine u Kembridžu. Pred kraj svog života napisala je:

“Mladi ljudi, posebno mlade žene, često me pitaju za savet. Evo ga: valeat quantum. Nemojte da gradite naučnu karijeru zbog slave ili novca. Postoje lakši i bolji načini da se do njih dođe. Bavite se na naukom samo ako ništa drugo ne može da vam pruži toliku satisfakciju u životu. Jer ništa drugo sem satisfakcije verovatno nećete ni dobiti. Vaša nagrada biće širenje horizonta dok se penjete. A ako dostignete tu nagradu, nećete vam biti potrebna nijedna druga.

Autor: Original

Foto: Profimedia